บันทึกเดินทางไปประเทศอินโดนีเซีย
หลังจากเวทีสัมมนาแลกเปลี่ยนข้อมูลการจัดสรรคลื่นฯในยุคดิจิตอลของไทยให้กับภาคประชาสังคม ประเทศอินโดนีเซียวันพฤหัสที่ผ่านมา (20 มิ.ย. 56) วันศุกร์ได้ไปพูดคุยกับตัวแทนองค์กรพัฒนาเอกชนที่ทำงานด้านโยบายปฏิรูปสื่อในกรุงจาการ์ตา แลกเปลี่ยนข้อมูลกัน ปัญหาที่เขากังวลมากสุดตอนนี้คือการผูกขาดการครอบงำสื่อโดยกลุ่มทุนทางการเมือง เพราะปัจจุบันมีกลุ่มทุนพรรคการเมืองที่เป็นเจ้าของสถานีโทรทัศน์ระดับชาติด้วย การเลือกตั้ง ประธานาธิบดีที่กำลังจะมาถึงในปีหน้า สื่อจะมีบทบาทมากในการชี้นำทางความคิด ดังนั้นจึงเป็นเหตุผลว่า ทำไมขณะนี้ภาคประชาสังคมอินโดฯ จึงต้องรณรงค์ให้มีการปรับแก้กฎหมายเรื่องการกำกับดูแลสื่อที่ป้องการการผูกขาด ควบรวม ครอบงำสื่อในทางการเมือง และการให้มีองค์กรกำกับดูแลสื่อที่อิสระและมีอำนาจมาคานดุลกับรัฐบาลมากขึ้น สถานการณ์ด้านสิทธิเสรีภาพสื่ิอโดยรวมของอินโดนีเซียถูกจัดอันดับโดยองค์กร Freedom House ให้อยู่ในสถานะ partly free หรือมีเสรีภาพระดับหนึ่ง เหมือนประเทศไทย ตั้งแต่หลังยุคปฏิรูปเสรีสื่อในอินโดฯก็เปิดกว้างมากขึ้น การคุกคาม ควคุมโดยตรงจากรัฐอาจจะลดลง แต่ยังคงมีความกลัวการถูกคุกคามในการแสดงออกจากกลุ่มที่ค่อนข้างมีความคิดแบบ radical ในเชิงศาสนาความคิดความเชื่อ การเรียกร้องถึงความเป็นพหุนิยมของสื่อ (Media pluralism) จึงเป็นอีกประเด็นสำคัญของการปฏิรูปสื่อในอินโดนีเซีย เนื่องจากอินโดฯเป็นประเทศมุสลิมที่เป็นประชาธิปไตยและขนาดใหญ่ด้วยประชากรที่มาก ส่วนตัวมีความคิดว่าการธำรงสถานะเป็น State ที่ moderate นั้นสำคัญต่อทิศทางของโลกด้วย ไม่ใช่ว่าทิศทางของกลุ่มประเทศในตะวันออกกลางจะไม่ดี หรือไม่ใช่ว่าทิศทางแบบตะวันตกจะดีไปเสียหมด แต่ส่วนตัวมีความเชื่อว่าสังคมที่มีความเป็นพหุนิยม เคารพสิทธิมนุษยชนน่าจะเป็นหนทางที่นำไปสู่คุณภาพชีวิตของประชาชนและสังคมที่เป็นธรรมขึ้นในระยะยาว
ถามเรื่องประชาคมอาเซียน หรือการเข้าสู่ยุค AEC ประชาชนเดินดินที่อินโดนีเซียยังไม่ค่อยรับรู้ความเป็นไปมากนักเหมือนคนไทยทั่วไป ในอนาคตที่พรมแดนจะไร้รอยต่อมากขึ้น สมควรที่คนทั้ง 2 ประเทศจะเรียนรู้บทเรียนทั้งด้านบวกด้านลบของกันและกันมากขึ้นโดยเฉพาะในพรมแดนการสื่ิอสาร อาทิ การแลกเปลี่ยนวัฒนธรรม และ การหากรอบการกำกับดูแลร่วมกัน เพราะบริบทการเมืองสังคมใกล้เคียงกัน ตอนนี้ในประเทศอินโดฯบทบาทของกองทัพลดลง ทำหน้าที่ด้านความมั่นคงทางการทหารจริงๆ แต่บทบาทของกลุ่มทุนการเมืองขยายตัวมากขึ้นในทุกระดับ การคอร์รัปชั่นยังเป็นปัญหาใหญ่มาก เขาพูดกับเราเองว่าอยากป้องกันประเทศเขาไม่ให้เดินซ้ำรอยประเทศไทยที่ปฏิรูปออกจากระบบทหารแล้วมาเจอกลุ่มทุนการเมือง ใช้อำนาจและครอบงำสื่ออย่างหนักข้อขึ้น
วันนี้เขาจึงรวมตัวกันสร้างการตรวจสอบถ่วงดุล ตามวิถีประชาธิปไตย ก็ได้แต่หวังว่าวงจรการเมืองเขาคงไม่ย้อนศรกลับไปกลับมา อาทิ เกิดรัฐประหารแล้วเกิดการชุมนุมยืดเยื้อเสียเลือดเสียเนื้อทุกฝ่ายอีกครั้ง เท่าที่สัมผัสด้วยสายตาแบบรีบๆ จากที่เคยมาจาการ์ตาก่อนนี้ 3 ครั้ง คิดว่าเศรษฐกิจเขาก็เติบโตขยายตัว บ้านเมืองทันสมัยขึ้นแต่แน่นอนว่าสิ่งที่เหมือนกันในประเทศกำลังพัฒนา คือ รถติดมากมหาศาล โครงสร้างพื้นฐานยังไม่เพียงพอ ระบบต่างๆยังไม่ลงตัว ช่องว่างระหว่างคนรวยคนจนก็มากขึ้น แต่คนชั้นกลางก็ขยายฐานกว้างขึ้นด้วย ผู้หญิงที่นี่โดยเฉพาะในเมืองหลวงก็มีอิสรภาพ มีโอกาสมากขึ้น เช่น การทำงาน การแต่งกายเปิดเผยตนเองมากขึ้น แม้ว่ากระแสการรณรงค์ให้ผู้หญิงแต่งกายชุดดำปกปิดมิดชิดตามแนวอิสลามอาหรับจะแรงขึ้นก็ตาม ส่วนเรื่อง sexual orientation แม้สังคมเมืองจะเปิดใจรับกลุ่ม LGBT หรือกลุ่มที่มีรสนิยมและเพศสภาพที่แตกต่างไป แต่การแสดงออกมากไปก็อาจถูกโจมตีและคุกคามจากกลุ่มที่ radical ในสังคม แต่ละประเทศต่างมีข้อจำกัดของตัวเองในเรื่องสิทธิเสรีภาพในการแสดงออกตั้งแต่เรื่องในระดับส่วนตัว ครอบครัว และ สังคม แนวคิดสิทธิมนุษยชนแม้จะมีรากฐานมาจากปรัชญาการเมืองของตะวันตก แต่เราก็ปฏิเสธไม่ได้ว่ามันสอดคล้องกับธรรมชาติของมนุษย์ที่ไม่อยากอยู่ในกรอบ ไม่อยากถูกจำกัดครอบงำเว้นแต่เกิดเหตุจากความกลัวจนต้องสะกดไว้ อย่างไรก็ตาม ความหลากหลาย ความเป็นพหุนิยมนั้นทำให้โลกนี้งดงาม สำคัญคือเราจะทำให้คนส่วนใหญ่ดำรงชีวิตอยู่ร่วมอย่างเคารพศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ของกันและกันได้อย่างไร อุดมคติมากแต่เป็นเสมือน A guiding star. — ชอบอินโดนีเซียและเกือบทุกประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รู้สึกว่าผูกพันไปหมด อาจเพราะหน้าตาข้าพเจ้าเป็นหน้าของอาเซียน คือหน้าเป็นสาวไทย สาวอินโด สาวมาเลย์ สาวบรูไน สาวฟิลิปปินส์โน สาวเขมร สาวพม่า มอญ ไทยใหญ่ คือเป็นได้หมด อาจยกเว้น เป็นสาวเวียดนามและสิงคโปร์ 
จบทริป Jakarta ขอบคุณเจ้าภาพสภาการหนังสือพิมพ์แห่งอินโดนีเซียที่เชิญไปแลกเปลี่ยน — กลับบางกอกเรียบร้อยแล้ว รีบพักก่อน พรุ่งนี้เช้าต้องกลับมาสนามบินอีกรอบบินตรงไปอีสานมีงานของ กสทช.ค่ะ.
ดูเพิ่มเติม